Βρισκόμαστε στο 2022. Εικοσάεδρα κυλούν φλογισμένα και πλήθος κόσμου συρρέει στο χώρο των TTRPGs. Παίκτες παίζουν αχόρταγα ή επιθυμούν να συμμετάσχουν, καθώς νέες εκδόσεις παιχνιδιών / συστημάτων και προϊόντα ασκούν μια ακαταμάχητη γοητεία. Ωστόσο, μια μερίδα παικτών και όχι μόνο σκληροτράχηλοι βετεράνοι των ‘90s, στρέφονται στην απαρχή των παιχνιδιών αυτών. Ωθούμενοι από ρομαντισμό ή από απλή περιέργεια, αφήνονται να παρασυρθούν από το αναγεννησιακό ρεύμα του OSR.
Το OSR αφορά τα Επιτραπέζια Παιχνίδια Ρόλων βασισμένα στις πρώτες εκδόσεις του D&D. Επικεντρώνονται στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάστηκαν και στο πως οι αρχικοί σχεδιαστές τους σκόπευαν αυτά τα παιχνίδια να παιχτούν. Ο όρος OSR δηλαδή Old School Renaissance ή και Old School Revival αναφέρεται, επίσης, στο ρεύμα των τελευταίων ετών, το οποίο αντιπροσωπεύει, αναδεικνύει και παράγει συστήματα, όπως και settings για TTRPGs εμπνευσμένα από τις αρχικές εκδόσεις του D&D, από τις άγριες και παθιασμένες δεκαετίες των ‘70s & ‘80s.
Τα Μπουντρούμια & Δράκοι, στην αρχική τους μορφή, σαν έννοια και εφαρμογή ήταν ένα φαινομενικά απλό παιχνίδι. Οι παίκτες εξερευνούν μπουντρούμια και τις αδάμαστες περιοχές της άγριας φύσης γύρω τους, με σκοπό να ανασύρουν λάφυρα. Έχοντας επιβιωσει, σέρνουν πίσω στον πολιτισμό το πολύτιμο φορτίο τους. Ξεπουλούν το πλιάτσικο, ανεβαίνουν επίπεδα εμπειρίας, αγοράζουν καλύτερο εξοπλισμό και επιστρέφουν για εντονότερες συγκινήσεις σε ένα δυσκολότερο μπουντρούμι. Ράβε – ξήλωνε, ρίξε λίγη θεατρικότητα σε συνδυασμό μ’ ένα υποτυπώδες παιχνίδισμα ρόλων και είσαι εκεί φίλε μου, στη αρχή του D&D! Το OSR ρεύμα έχει εμπλουτίσει, αναβαθμίσει και επανεφεύρει την τέχνη του αρχικού αυτού μοτίβου, το οποίο σε πείσμα των καιρών παραμένει η ανυπότακτη καρδιά των παιχνιδιών αυτών.
Τι καθιστά, λοιπόν, ένα σύστημα η μια έκδοση στα πλαίσια του OSR;
Το σωτήριον έτος 2008, ο Matthew Finch κυκλοφορεί στο υποψιασμένο κοινό που αναζητά τροφή το Quick Primer for Old School Gaming. Η κοινότητα το αγκάλιασε και η επιρροή του είναι εμφανέστατη μέχρι και σήμερα. Σε αυτό ο Finch προσπάθησε να περιγράψει και να συνοψίσει τι είναι το OSR. Στο δοκίμιο του παραθέτει τέσσερις πυλώνες που καθιστούν ένα παιχνίδι άξιο να λάβει το μανδύα του OSR. «Αποφάσεις, όχι κανόνες», «ικανότητα παίκτη, όχι ικανότητες χαρακτήρα», «ηρωικός, όχι υπερήρωας» και «ξεχάστε την ισορροπία του παιχνιδιού». Καλό θα ήταν, βέβαια, κάποιος να διαβάσει το έργο του συγγραφέα, έτσι ώστε να έχει μια συνολική εικόνα για το τι ακριβώς πραγματεύεται.
Στα παίγνια ρόλων παλαιικού είδους του OSR ρεύματος, όπως και στους προπάτορες του, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην πρωτοβουλία και την ελευθερία επιλογής των παικτών. Ο μπουντρουμάρχης από εγκυκλοπαίδεια κανόνων και διασκεδαστής μετατρέπεται, ή καλύτερα επιστρέφει, στο ρόλο διαιτητή. Ακόμα, κρίνει σε παρόντα χρόνο, αδέκαστα, τις εν λόγω επιλογές και τα αποτελέσματα τους, καθώς κανένας κανόνας δεν μπορεί να ξεπεράσει το όρισμα των θνητών που βιώνουν το τραπέζι του παιχνιδιού, σύμφωνα με τις αρχές του OSR. Ακολουθώντας τη τεχνοτροπία του OSR, ένα κομμάτι του βάρους τόσο της διασκέδασης όσο και της αφήγησης επιστρέφει στους παίκτες. Οι επιλογές τους και η ευρηματικότητα τους είναι η κινητήρια δύναμη των παιχνιδιών αυτών, καθώς, είναι απελευθερωμένοι από καθολικούς νόμους. Υπεύθυνος για την ομαλή ροή του παιχνιδιού είναι ο ουδέτερος διαιτητής, όπου με τον καίριο και αδέκαστο επιδικασμό των γεγονότων διευκολύνει την αφήγηση δίχως να την καθοδηγεί, παραμένοντας μέσα στο κοινό πλαίσιο που ορίζει το campaign setting.
Βηματισμός χρονικών και διαχείριση αφήγησης
Συνήθως, τα χρονικά των παιχνιδιών, δεν ακολουθούν κάποια συγκεκριμένη ιστορία, καθώς αυτή προκύπτει ή αναδύεται, εάν θέλετε, από την εξερεύνηση άγριας φύσης μέσω hex crawls και μπουντρουμιών μέσω dungeon crawls. Η έννοια της «ιστορίας» στα OSR έχει μια χροιά «δημοσιογραφική» πάρα «χολιγουντιανή». Τα γεγονότα δεν ακολουθούν χαρισματικούς υπερήρωες που είναι γραφτό να αλλάξουν τον κόσμο από τα γεννοφάσκια τους. Ενώνεται με το μόχθο μιας ομάδας απλών τυχοδιωκτών στο δρόμο για δόξα και λάφυρα. Είναι ένα ηρωικό χρονικό γραμμένο από το αίμα κοινών θνητών που μέσα από τις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλονται εξελίσσονται σε θρύλους. Έτσι, προκύπτει ένας τρόπος παιχνιδιού με ομαδοκεντρικό χαρακτήρα πάρα προσωποκεντρικό, καθώς η ομάδα των τυχοδιωκτών λαμβάνει το ρόλο του πρωταγωνιστή. Οι θάνατοι χαρακτήρων, όπως και τα ανδραγαθήματα αυτών, αποτελούν κομμάτια του υφαντού της ιστορίας και δρουν ως πηγή έμπνευσης για επόμενες περιπέτειες.
Αναφορά στους κανόνες
Τα συστήματα OSR τείνουν να είναι ελαφριά σε κανόνες, κρατώντας μια σταθερή βάση στα πρωταρχικά συστήματα D&D, όσον αφορά τον σχεδιασμό τους. Παραμένουν επισης βασισμένα στην αρχή του αδέκαστου επιδικασμού από τον διαιτητή του παιχνιδιού. Σε αυτό το κομμάτι πρέπει να προσθέσω πως τα OSR παιχνίδια, συνήθως, περιλαμβάνουν ένα φανταστικό αριθμό από τυχαίες γεννήτριες ή τυχαίους πίνακες, οι οποίοι μπορούν να πλαισιώσουν ένα τεράστιο φάσμα καταστάσεων. Μετατρέπονται, παράλληλα, σε ένα σεβαστό κομμάτι επιλογών για τον διαιτητή, που με την χρήση τους παραμένει αδέκαστος και ουδέτερος. Κοινό γνώρισμα των OSR είναι πως δεν δίνουν ιδιαίτερο βάρος στη παραμετροποίηση ικανοτήτων και επιλογής δεξιοτήτων για τους παίκτες. Στηρίζονται, ωστόσο, στην απορρόφηση του παίκτη στο παιχνίδι, μέσα στο πλαίσιο της διάδρασης και της λήψης καίριων αποφάσεων.
Νόημα στην ανισορροπία
Η ισορροπία του παιχνιδιού είναι υπέρ ενός συστήματος που δοκιμάζει την ικανότητα των παικτών και την εφευρετικότητα τους σε συχνά περίεργες ή άδικες καταστάσεις γι’ αυτούς, δίχως να μπορούν να καταφύγουν πάντα σε άκρατη βία. Κάθε μάχη έχει μεγάλη επικινδυνότητα και αρκετά μεγάλη πιθανότητα θνησιμότητας, εάν δεν αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα. Οι παίκτες δεν έχουν ιδιαίτερα εγγενή πλεονεκτήματα έναντι των τεράτων, έχοντας περιορισμένους πόντους υγείας και αναλώσιμους πόρους. Μπορούν, επίσης, να συναντήσουν τέρατα πολύ πιο σκληρά απ’ ότι είναι οι ίδιοι. Τα OSR δεν ενδιαφέρονται να προσφέρουν, διαρκώς, αντιπάλους κοστουμαρισμένους στα μέτρα των παικτών. Αυτό ενθαρρύνει τη χρήση τακτικής και στρατηγικής και όχι, απλώς, μια προσέγγιση άμυαλης επιθετικότητας. Με αυτό το τρόπο οι νίκες των παικτών γίνονται, σχεδόν, αφροδισιακές και διέπονται από μια αίσθηση πραγματικού κατορθώματος.
Χρυσός για XP
Η κατάκτηση νέων επίπεδων εμπειρίας, συνήθως, πραγματώνεται στο τέλος κάθε βρόγχου περιπέτειας. Οι χαρακτήρες επιστρέφουν κατακτητές και με τα αιματοβαμμένα τους λάφυρα να αποδεικνύουν την αξία τους. Ξοδεύουν τον πλούτο αυτό σε προετοιμασίες για την επόμενη μεγάλη εξόρμηση, αλλά και σε επίγειες ηδονές. Το χαρακτηριστικό αυτό τείνει να είναι ένας σημαντικός και σταθερός τρόπος ανταμοιβής και εξέλιξης για τους χαρακτήρες στην πλειονότητα των συστημάτων του OSR. Η εξέλιξη, λοιπόν, των χαρακτήρων γίνεται σχεδόν καθολικά, αφού, πρώτα, έχουν επιβιώσει με το χρυσάφι/λάφυρα, που ανέσυραν, «πληρώνουν» με διάφορους ευφάνταστους τρόπους για Experience Points (ΧP). Η πρόθεση αυτού του μηχανισμού είναι να ενθαρρύνει και να ενισχύσει την πλευρά του παιχνιδιού που στρέφεται στην εξερεύνηση περιοχών και μπουντρουμιών για την απόκτηση λαφύρων, όπως και να αποθαρρύνει τη προαναφερθείσα τάση για παραλογή βια, καθώς ένας τέτοιος τρόπος παιχνιδιού δεν οδηγεί απαραίτητα σε ανταμοιβή και είναι, επίσης, αρκετά επικίνδυνος.
Εκδόσεις, συστήματα και εκφραστές του OSR ρεύματος
Το OSR αναβλύζει από τις πρωταρχικές εκδόσεις του D&D και δεν μπορεί να γίνει κατανοητό δίχως να αναφερθούμε στα παιχνίδια που το γέννησαν. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι λόγο ελιτισμού, όπως ορισμένες φορές κατηγορείται. Είναι, απλώς, τα γεγονότα όπως αυτά μας οδήγησαν στο σημερινό τοπίο.
Ένας πρωταρχικός σταθμός θα μπορούσε να είναι το διαφωτιστικό “Quick Primer for Old School Gaming”, έτσι ώστε ο εκάστοτε αναγνώστης να έχει ένα γερό πάτημα πριν την εξόρμηση του στο μονοπάτι του OSR. Μια τόσο ρομαντική όσο και καίρια επιλογή θα ήταν η πρώτη έκδοση του είδους, δηλαδή το “Original Dungeons & Dragons” το οποίο εκδόθηκε το 1974 και δεν παύει ακόμα και σήμερα να συγκινεί. Λογικό επόμενο βήμα είναι τα “Dungeons & Dragons Basic Set / Expert Set and revisions”, τα οποία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των OSR συστημάτων. Λειτουργούν επίσης ως κεντρικό σημείο αναφοράς για την αναβίωση του είδους, εναρκτήριο βήμα για τις περισσότερες εκδόσεις που ακολούθησαν και για αρκετούς ΟΣΡακιδες τον πλατωνικό τους ερωτά με το είδος. Στη σημερινή εποχή υπάρχουν τρία διαφορετικά ρεύματα σκέψης και υλοποίησης των παιχνιδιών αυτών που συνθέτουν το κίνημα του:
- Classic OSR: Eκδοσεις οι οποίες διακρίνονται για τη συμβατότητα τους, τόσο από άποψη κανόνων με τις αρχικές εκδόσεις του D&D όσο και στο ότι διατηρούν τις ίδιες αρχές. Το κλασικό OSR είναι το πρωταρχικό είδος του ρεύματος. Σα παράδειγμα παραθέτω το Old School Essentials (OSE). Είναι ένα πιστό retroclone στη μορφή μιας νέας παρουσίασης της βασικής/Expert (B/X) έκδοσης του D&D, όπως αναθεωρήθηκε από τους Tom Moldvay και David Cook το 1981. Η άξια του βρίσκεται στο δύσκολο έργο αποσαφήνισης του αρχικού υλικού σε μια ενιαία και ευανάγνωστη μορφή. Σημαντικοί εκφραστές του είναι τα LotFP, Blood & Bronze, Crypts & Things κ.ά.
- OSR-Adjacent: Αφορά τις εκδόσεις οι οποίες προσπαθούν να διατηρούν ένα μέρος των άρχων των πρώτων εκδόσεων, το ήθος ή την «αίσθηση» τους. Δεν είναι αναγκαστικά πλήρως κατασκευασμένες σύμφωνα με την τεχνοτροπία κανόνων των πρώτων εκδόσεων, μα εξακολουθούν να διατηρούν ένα κομμάτι τους. Ανάμεσα στους εκφραστές του είναι τα Knave, The Black Hack κ.ά.
- Nu-OSR: Principles, but not compatibility. Οι εκδόσεις αυτές διατηρούν στη καρδιά τους το ήθος του κλασικού OSR δίχως, όμως, να δεσμεύονται από τις τεχνοτροπίες κανόνων ή από ανάγκη να είναι συμβατά με αυτά. Γνωστοί εκφραστές του είναι τα Sharp Swords & Sinister Spells, Mörk Borg κ.α.
Κρύπτες και Καθάρματα
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ σε μια συγκεκριμένη έκδοση η οποία έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την προσωπική μου αναζήτηση βαθύτερα στις ιστορικές εκδόσεις του D&D και κατά επέκταση στο OSR.
Κρύπτες και Καθάρματα. Το εξαιρετικό έργο του Φώτη Ηλιόπουλου μου αποκαλύφθηκε σα γροθιά συμπυκνωμένης νοσταλγίας, καθώς σε φρενίτιδα κατανάλωσα τις σελίδες του. Το Κ&Κ είναι ένα καθαρό απόσταγμα της χρυσής εποχής των Gygax/Arneson, τόσο στο πνεύμα όσο και στη τεχνοτροπία του. Είναι μια χέβι μέταλ ωδή στο OSR είδος. Η συγγραφή του καθαρή, συμπυκνωμένη και από λαογραφικής σκοπιάς απλά μοναδική! Πλαισιωμένο από εικονογράφηση αλλοτινών εποχών, καταφέρνει να επικαλεστεί το ζοφερό πνεύμα των προπατόρων του. Το σύστημα του είναι ευθύ και ριζωμένο στη παράδοση του κλασικού OSR και διοχετεύεται βιωματικά στους συμμετέχοντες μέσα από τη διαδρομή του παιχνιδιού. Δεν επιθυμώ να αναλύσω το Κ&Κ, καθώς δεν θέλω να στερήσω ούτε ένα ιώτα απόλαυσης απ’ αυτούς που θα διαλέξουν να βυθιστούν στον άγριο κόσμο του. Το Κ&Κ προσφέρει απλόχερα αδρεναλίνη, παγωμένο ατσάλι και σκληρές συγκινήσεις για τους τολμηρούς που θα δεχτούν τη πρόκληση του. Τα ελληνικά Καθάρματα μπορείς να τα βρεις και στον Discord server τους εδώ!
Σε ποιον απευθύνεται το OSR
To OSR δεν είναι μόνο για καμπουριασμένος μπούμερς, τσαλακωμένους από τα Critical Fails. Το αντίθετο. Ίσως, είναι και ο ρομανικότερος τρόπος να ξεκινήσει κάποιος να παίζει TTRPGs, επιστρέφοντας στην αρχή τους. Το σύστημα των παιχνιδιών αυτών είναι δοκιμασμένο και λειτουργικό σα παλιά αξιόπιστη λεπίδα. Απαιτεί μόνο να θες να αγγίξεις τον κόσμο του φανταστικού. Συνοπτικά, το OSR είναι κατάλληλο για άνω των δεκαοκτώ και γι’ αυτούς που αναζητούν μια πιο ευρηματικά μαζοχιστική πλευρά στον τρόπο παιχνιδιού τους. Δεν κρίνουμε. Κι εμείς ανώμαλοι είμαστε.
Τα OSR παιχνίδια αναφέρονται κυρίως σε:
- Παίκτες και μπουντρουμάρχες που επιθυμούν άμεσα, ελαφριά σε κανόνες και μηχανισμούς παιχνίδια, τα οποία δοκιμάζουν τους ίδιους τους παίκτες, όπως και τους χαρακτήρες τους.
- Χαρακτήρες που ξεκινούν ένα χρονικό σαν απλοί μισθοφόροι ή τυχοδιώκτες. Απλοί κοινοί θνητοί. Θνητοί, εφήμεροι που χάνονται ή γίνονται θρύλοι μέσα από ανελέητες και αληθινές προκλήσεις.
- Άτομα που αναζητούν έναν τρόπο παιχνιδιού ο οποίος εστιάζει περισσότερο στην εξερεύνηση αχαρτογράφητων περιοχών/μπουντρουμιών και στην πανούργα προσπέλαση τους πάρα στη μάχη.
- Σ’ αυτούς που επιθυμούν ο θάνατος να είναι μια πραγματική απειλή για την ομάδα και τους χαρακτήρες της.
Το OSR είναι αυτό που είναι. Δεν είναι καλύτερο, δεν είναι χειρότερο από τα υπόλοιπα συστήματα TTRPGs. Είναι, δίχως λόγο απολογίας, απλά διαφορετικό. Στέλνει μια πρόσκληση σε ολόκληρη την κοινότητα των RPG παικτών να γευτούν την ιστορία των παιχνιδιών που τους ενώνει, προσφέροντας ένα ευρύ φάσμα επιλογών. Επαφίεται, λοιπόν, στο κάθε άτομο σαν μονάδα και συλλογικά σαν μέλη ομάδας να αποφασίσουν αν επιθυμούν μια συγκίνηση παλαιού είδους στην τράπεζα τους.
